Kripto para endüstrisi ile gelişen blockchain teknolojisi hayatımızı daha kolay hale getiriyor. Günümüzde sıkça duyduğumuz blockchain teknolojisinin son ürünü olan; Merkezi olmayan bir özerk kuruluş (DAO) fikrine yakından bakacağız ve DAO nedir ? DAO nasıl çalışır ? sorularına cevap vereceğiz.
DAO Nedir ?
Bir yönetim modeli fikri olan Merkezi olmayan bir özerk kuruluş (DAO), Bitcoin’in finansal işlemlerde aracı kurumu kaldırdığından beri, kripto para topluluğunda tartışılmaktadır. Bitcoin’e benzer şekilde, DAO’nun ana fikri de hiyerarşik bir yönetim olmadan işlev görebilen bir şirket veya organizasyon yaratmaktır.
Merkezi olmayan bir özerk kuruluş (DAO), merkezi bir yönetim organı olmayan ve üyelerinin, kuruluşun çıkarları doğrultusunda hareket etmek için ortak bir hedefi paylaştığı, gelişmekte olan bir yasal yapı biçimidir. Kripto para meraklıları ve gelişen blockchain teknolojisi aracılığıyla yaygın hale gelen DAO’lar, aşağıdan yukarıya yönetim planında kararlar almak için yaratılmıştır.
Kripto para birimlerinin en önemli özelliklerinden biri, merkeziyetsiz olmalarıdır. Bunun anlamı ise, kripto para birimlerinin birçoğu, bir hükümet veya merkez bankası gibi tek bir kurum tarafından kontrol edilmek yerine, çeşitli bilgisayarlar, ağlar ve düğümler arasında bölündükleri anlamına gelir. Genel olarak, kripto para birimleri, günlük hayatımızda kullandığımız standart para birimlerinin işlemleri için kullanılamayan gizlilik ve güvenlik seviyesini arttırmak için bu merkezi olmayan sistemi kullanmaktadır.
Kripto para birimlerinin bu özelliğinden ilham alan bir grup blockchain geliştiricisi, 2016 yılında Merkezi olmayan özerk bir organizasyon (DAO) sistemi üzerinde çalışmalara başladı.
DAO kavramı, bir şirkete benzer bir sistemin yönetimini kolaylaştırmaya çalışmaktadır. Ancak bunu yaparken merkezi otoriteye bağlı kalmamaktadır. Liderler ve katılımcılar grubu, yönetim organı olarak sistemli bir şekilde hareket eder.
DAO’lar Nasıl Çalışır?
DAO’ların çalışma mantığının altında akıllı sözleşmeler yer almaktadır. Mantıksal olarak blockchain geliştiricileri tarafından kodlanmış anlaşmalar olan akıllı sözleşmeler bir blok zincirindeki temel aktiviteye dayalı olarak karar verir. Örneğin, herhangi bir DAO topluluğunun verdiği bir kararın sonucuna bağlı olarak, kripto para biriminin dolaşımındaki arzı artırmak, belirli bir miktarda yedek token yakmak veya mevcut token sahiplerine belirli ödüller vermek gibi belirli adımlar atılması için bir akıllı sözleşme yürütülebilir.
DAO’lar için oylama süreci bir blok zinciri üzerinde tasarlanır. DAO topluluğu genellikle birbirinin tersi olan seçenekler arasından seçim yapar. DAO sistemlerinde oy sayısı genellikle kullanıcıların sahip oldukları kripto para birimi sayısına göre dağıtılır. Örneğin, DAO’nun piyasaya sürdüğü kripto para biriminden 100 adedine sahip olan bir kullanıcı, 50 adedine sahip bir kullanıcı üzerinde iki kat daha fazla oylama sayısına sahip olacaktır.
Bu özelliğin çalışma mantığının altında yatan teori ise DAO sistemine daha fazla para yatıran kullanıcıların iyi niyetle hareket etmeye teşvik edilmesidir. Genel oylama gücünün %50’sine sahip olan bir kullanıcı düşünün. Bu kullanıcı kötü eylemlere oy kullanabilir; ancak bunu yaparak, kullanıcı elinde bulunan %50’lik kripto para biriminin değer düşmesini sağlayabilir.
DAO’lar genellikle fiat para birimlerine dönüştürülecek varlıklara sahiptir. DAO üyeleri, bu fonların nasıl kullanılacağı konusunda oy kullanabilir; örneğin, nadir non-fungible token (NFT’leri) satın almak isteyen bazı DAO’lar, bu konu hakkında oylama başlatabilir .
2021 yılında, ABD Anayasası’nın bir kopyasını satın almak amacıyla ConstitutionDAO ismiyle bir DAO topluluğu oluşturuldu. DAO amacını gerçekleştirememiş olsa da, benzer düşüncelere sahip bireylerin amaçları için bir araya gelebileceğini kanıtladı.
DAO’ların Özellikleri
DAO’ların en önemli güçlerinden biri olan ülke sınırı tanımayan merkeziyetsiz bir yapıya sahip olmasıdır. Merkeziyetsiz yapıların getireceği en önemli faydaların başında güven olmak üzere kendi datanın, üretiminin sahibi olabilme ve iş birliği ölçeğinin arttırılması olarak sıralanabilir. Tüm yardım faaliyetlerinin açık, şeffaf ve güvene ihtiyaç duymayacak şekilde düzenlenebilmesi konusunda DAO’lar hepimiz için ortak bir zemin yaratma potansiyeline sahip. Yardım faaliyetlerine örnek olarak Ukrayna – Rusya savaşında DAO’lar tarafından yapılan bağışları örnek gösterebiliriz. Ukrayna – Rusya savaşında AidForUkraine DAO’su, Ukrayna’ya 200 milyon dolar bağış yapmıştı.
DAO’lar kusursuz sistemler gibi gözükse de bazı yetersizlikleri bulunmaktadır. Bunlardan en önemli problemlerden biri DAO’ların yavaş sistemler olmasıdır. Şirketin başında bir CEO rehberlik ediyorsa, şirketin alacağı belirli bir eylem veya rotaya karar vermek için tek bir oy gerekebilir. Ancak bir DAO sistemindeki her üyeye oy verme fırsatı verilir. Böylece çok daha uzun bir oylama süresi gerektirir. Bu durum bazı ani karar alınması gereken durumlarda bazı problemlere yer açabilir.
DAO ve Türkiye
Türkiye, kripto para birimlerine yatırım yapma konusunda dünyadaki en yüksek kullanıcı sayısına sahip ülkelerden biri konumunda yer alıyor. Bu nedenle kripto para endüstrisinde popüler, çok güçlü Türk aktörler yer almaktadır. Bu sayede çok kısa sürede çok fazla yardım toplanabilir.
Ancak Merkez Bankası Yönetmeliği’ne göre kripto para birimleri üzerinden doğrudan ya da dolaylı ödeme yapılmasına izin verilmiyor. Buna ek olarak yardım toplama faaliyeti sadece resmi olarak yardım toplamaya izinli organizasyonlar tarafından gerçekleştirilebiliyor. Bu nedenle ülke ölçeğinde yardım kampanyaları DAO’lar tarafından organize edilemiyor.
Türkiye’de yaşanan depremlerden kısa bir süre sonra MASAK tarafından Ahbab Platformu ve ardından gelişen süreçte aralarında AFAD ve Kızılay’ın da bulunduğu bazı sivil toplum kuruluşlarına verilen izin ile birlikte bu yardım kuruluşlarının kripto para cüzdanlarına kripto para birimi bağışları kabul edilmesine izin verildi. Blockchain’in şeffaflık özelliği ile yapılan bu yardımlarla ilgili tüm bilgiler izlenebiliyor. Bu yardım adreslerine Lido DAO 50 bin DAI, CityDAO 9 bin USDC bağış yaptı.
Bu yazımızda merkezi olmayan bir özerk kuruluş (DAO) fikrini yakından inceledik ve DAO nedir ? , DAO nasıl çalışır ? sorularına cevap verdik. Kripto para ekosistemindeki gelişmeleri yakından takip etmek istiyorsanız sitemizin kripto para bloguna göz atabilirsiniz.
